Bruine Rat (Rattus norvegicus)

Beschrijving

De bruine rat (Rattus norvegicus) is een zoogdier behorende tot de orde van de knaagdieren. De soort is ook wel bekend als Noorse rat, rioolrat, waterrat of stadsrat. Met waterrat wordt echter vaker de woelrat bedoeld. De tamme rat stamt af van de in het wild levende bruine rat. Bruine ratten hebben steevast dezelfde bruine schutkleur, terwijl bij tamme ratten deze kleur geëvolueerd kan zijn tot verschillende variëteiten. De bruine rat is een van de succesvolste zoogdieren ter wereld en komt tegenwoordig over bijna de gehele wereld voor tot in de binnenlanden van Afrika. Zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied was waarschijnlijk een deel van Noord-China. Zijn nauwste verwanten zijn de Aziatische soorten Rattus pyctoris en Rattus nitidus.

De wetenschappelijke naam norvegicus, die in het Nederlands Noors betekent, heeft niets te maken met de oorsprong van de bruine rat. Sommige wetenschappers zeggen dat de naamgeving te maken heeft met de bewering dat in Noorwegen voor het eerst begonnen was met wetenschappelijk onderzoek naar dit knaagdier. Die Noorse onderzoekers moeten hun onderzoek dan op ratten buiten Noorwegen verricht hebben, want de soort werd pas in 1790 voor het eerst in Noorwegen waargenomen terwijl de toevoeging norvegicus al in 1769 werd gegeven.

De kop-romplengte bedraagt 21 tot 29 cm,^[2] de staartlengte is 150 tot 230 mm en het lichaamsgewicht 150 tot 520 gram. De zwaarst bekende bruine rat woog 794 gram. Mannetjes worden groter dan wijfjes. De bijna kale staart is altijd korter dan het lichaam. De staart heeft 160 tot 190 ringen. Het dier heeft kleine licht behaarde oren en, in het wild, over het algemeen een ruige grijsbruine vacht. De vacht is aan de buikzijde lichtgrijs van kleur. In het wild komen verscheidene variaties voor, van zwart tot bruin. Soms zijn de voorpoten zeer licht van kleur, en heeft de borst een witte vlek. De rat heeft een vrij korte snuit en is, vooral voor een knaagdier, stevig gebouwd. Het is een van de grotere soorten van het geslacht Rattus.

 Zie ook: Agouti rat

De bruine rat verschilt van de eveneens in Europa voorkomende zwarte rat (Rattus rattus) door de kortere, behaardere oren, de kleinere ogen en de kortere, dikkere staart. Ook is de staart bij de bruine rat aan de onderzijde lichter gekleurd dan aan de bovenzijde, terwijl de staart van de zwarte rat uniform gekleurd is. De zwarte rat heeft over het algemeen een zwarte vacht en de bruine rat een grijsbruine, maar er bestaan ook bruine ratten met een zwarte vacht en zwarte ratten met een bruine vacht. In sommige populaties is 1 of 2% van alle bruine ratten melanistisch.

De zwarte rat is weer bezig aan een opmars met name in de zuidelijke provincies van Nederland. Ratten worden daar nu ook regelmatig gesignaleerd in het verstedelijkt gebied. Ook bij havens en graanoverslag wordt de zwarte rat nog regelmatig gezien.^[3][4][5]

Toen de bruine rat zich in Europa had gevestigd, werd het een hevige concurrent van de zwarte rat door zijn betere aanpassingsvermogen aan het koude klimaat. Als een bruine en een zwarte rat samen in een kooi worden gestopt, doodt de bruine rat de zwarte en eet hem vaak op. Omdat de vlooien van de zwarte rat de belangrijkste overbrengers waren van de pest, werd met de aankomst van de bruine rat ook de pest grotendeels een halt toegeroepen. De bewering dat de bruine rat de pestrat was, is dus onjuist. Daarentegen heeft het dier er juist voor gezorgd dat de zwarte rat, als cultuurvolger, uit Europa werd verdrongen en daarmee ook de pest.